Izveštaj sa četvrte sednice RG za poglavlja 11, 12 i 13

29. april 2015. godine

U sredu 29. aprila 2015. godine u Kraljevu održan je zajednički sastanak radne grupe za Poljoprivredu i ruralni razvoj, Bezbednost hrane, veterinarsku i fitosanitarnu politiku i Ribarstvo NKEU, kao i predstavnika Nacionalne asocijacije za organsku proizvodnju “Srbija organika” i Asocijacije za razvoj Ibarske doline. Tema ovog sastanka bio je „Razvoj organske proizvodnje u Republici Srbiji, stanje i perspektive u procesu priključenja EU“.

Na početku skupa je učinjen osvrt na same početke organske proizvodnje u Srbiji za koje je zaslužna organizacija civilnog društva Terra’s iz Subotice. Organizacija je osnovana još 1990. godine u Subotici sa ciljem da ideju organske proizvodnje učini dostupnom što većem broju građana. Nakon osnivanja i Nacionalnog udruženja Serbia organika 2009. godine, sektor organske proizvodnje je dodatno osnažen kako bi se efektivnije zalagao za interese sektora kod državnih institucija.

Ivana Simić, generalna sekretarka udruženja Serbia organika i autorka istraživanja „Organska poljoprivreda u Srbiji i proces pristupanja EU“, govorila je o neiskorišćenom potencijalu koji Srbija ima u oblasti organske proizvodnje. Organska proizvodnja je naročito viđena kao šansa da se mali preduzetnici pripreme za pojačanu konkurenciju koja će doći sa evropskog tržišta. Uprkos potencijalu, površine koje su namenjene organskoj proizvodnji su nedovoljno zastupljene. Postoji veoma spor trend uvećavanja poljoprivrednog zemljišta namenjenog u ove svrhe. Male površine prati i mali broj proizvođača koji se bave organskom proizvodnjom. Svega njih 1.280 je uključeno u ove aktivnosti od čega je 258 pravih organskih proizvođača dok su ostali uključeni u sistem grupne sertifikacije.

Zakonodavni okvir koji se primenjuje na oblast organske proizvodnje je u najvećoj meri usklađen sa propisima EU. Ipak postoji određeno mimoilaženje baš kada je reč o grupnoj sertifikaciji koja u EU nije priznata. Simić je istakla kako je neophodno da se nađe model koji bi i nakon ulaska Srbije u EU ipak omogućio grupnu sertifikaciju čime bi se izbeglo smanjenje broja proizvođača koji se bave organskom proizvodnjom, a opstaju u poslu u najvećoj meri zahvaljujući postojanju mogućnosti grupne sertifikacije.

Srbiji nedostaje Nacionalni akcioni plan za razvoj organske proizvodnje u Republici Srbiji koji još uvek nije usvojen iako se na njemu radi već nekoliko godina. Ovaj plan je neophodan kako bi se jasno detektovali svi problemi u ovoj oblasti ali i uputilo na potencijalna rešenja sa ciljem osnaživanja organske proizvodnje i podizanja izvoza organskih proizvoda.

Snježana Mitrović predstavila je rad organizacije Terra’s iz Subotice kao i njihove aktivnosti koje su rezultovale donošenjem Akcionog plana razvoja organske proizvodnje na teritoriji opštine Subotica za period 2010-2020. Ona je istakla kako je naročito bitno pravilno upotrebiti sredstva koja su namenjena razvoju organske proizvodnje. Ovaj način proizvodnje je iz više uglova naporan za proizvođača budući da zahteva značajna ulaganja resursa, konstantno usavršavanje znanja i veština i obavljanje opasnog korpusa administrativnih zadataka. Iz tih razloga potrebno je ulagati kako u proizvođače direktno tako i u savetodavne službe koje bi suštinski pomagale proizvođačima.

Jelena Milić iz Ministarstva poljoprivrede i zaštite životne sredine, dala je presek stanja u oblasti organske proizvodnje. Zakonodavni okvir u kome organska proizvodnja funkcioniše se zasniva između ostalog na Zakonu o organskoj proizvodnji i organskim proizvodima („Službeni glasnik RS“, broj 62/2006), Pravilniku o kontroli i sertifikaciji u organskoj proizvodnji metodama organske proizvodnje i Pravilniku o izgledu oznake i nacionalnog znaka organskih proizvoda („Službeni glasnik RS“, broj 107/07). Ona je rekla da je u toku pisanje Pravilnika o uvozu i prodaji organskih proizvoda kako bi kupci mogli da budu u potpunosti sigurni u kvalitet i poreklo proizvoda koji kupuju.

Ona je istakla se najveći deo površina posvećenih organskoj proizvodnji nalazi u Vojvodini zatim u Južnoj i Istočnoj Srbiji. Ratarska proizvodnja je najzastupljenija sa 35% površina pod organskom proizvodnjom, sledi voćarstvo sa 28%, poljoprivredno i industrijsko bilje sa 16%, krmno bilje sa 15% i povrće sa samo 2 % ukupne površine. Proizvodnja je orijentisana ka izvozu (najveći kupci su Nemačka, Holandija, Velika Britanija, SAD i Švajcarska) i u najvećem broju slučajeva reč je o proizvodima niskog stepena prerade što je problematično. Srbija je takođe podnela zahtev da bude uvrštena na spisak takozvanih trećih zemalja. Ukoliko zemlja bude uvrštena na ovu listu izvoz proizvoda bi bio znatno olakšan. Tražnja za proizvodima organskog porekla je sve veća i na domaćem tržištu i u velikoj meri nezadovoljena što vodi porastu uvoza organskih proizvoda. Uvoz je naročito bitan i zbog širokog spektra repromaterijala namenjenog organskoj proizvodnji koji nije dostupan na domaćem tržištu.

Cene proizvoda organskog porekla su stimulišuće za poljoprivrednike kao i činjenica da čak i sa malim površinama pod organskom proizvodnjom mogu da se ostvare značajni rezultati. Proizvodi koji nastaju sa zemljišta koja su u procesu konverzije prodaju se takođe po višim cenama nego proizvodi nastali kao rezultat konvencionalne proizvodnje.

Ova sednica bila je ujedno i deo projekta „Znam kako da delujem“ (KnowHow2Act) koji sprovode Evropski pokret u Srbiji u saradnji sa Beogradskom otvorenom školom, Centrom za razvoj građanskog društva PROTECTA i organizacijom UNECOOP, a uz podršku Ambasade Kraljevine Norveške u Beogradu. Cilj projekta je poboljšanje i povećanje učešća civilnog društva u procesu donošenja odluka u oblasti poljoprivrede i zaštite životne sredine na lokalnom nivou u procesu evropske integracije.

PREPORUKE

1. Imajući u vidu potencijal koji organska proizvodnja poljoprivrednih proizvoda poseduje kao i stepen razvijenosti organske poljoprivredne proizvodnje u R. Srbiji neophodno je usvojiti Nacionalni akcioni plan za razvoj organske proizvodnje u Republici Srbiji i preduzeti sve neophodne mere za njegovu adekvatnu primenu kako bi se sektor organske proizvodnje u R. Srbiji značajno unapredio, a mali poljoprivredni proizvođači mogli usled konkurentskog pritiska iz EU u procesu pristupanja Srbije EU da se pravovremeno preorijentišu na ovaj sektor poljoprivredne proizvodnje.

2. Imajući u vidu da je zakonodavni okvir koji se primenjuje na oblast organske proizvodnje u najvećoj meri usklađen sa propisima EU osim u delu koji omogućava o grupnu sertifikaciju koja u EU nije priznata, neophodno je pronaći model koji bi sprečio smanjenje broja proizvođača koji se bave organskom proizvodnjom, a opstaju u poslu u najvećoj meri zahvaljujući postojanju mogućnosti grupne sertifikacije (3/4proizvođača organskih proizvoda u R. Srbiji).

3. Jedno od mogućih rešenja pitanja grupne sertifikacije, ali i dobijanja podsticaja za proizvođače koji se bave organskom proizvodnjom i koji su u uključeni u grupnu sertifikaciju jeste usvajanje zakonodavnog okvira koji bi regulisao pitanje zadrugarstva ili klastera udruživanja poljoprivrednih proizvođača. Udruživanjem kroz zadruge ili klastere bi se smanjili troškovi dobijanja sertifikata, a individualni proizvodjači bi bili nosioci sertifikata i time obuhvaćeni podsticajnim merama za razvoj organske proizvodnje.

4. Neophodno je preduzeti sve mere kakao bi se izgradio i osigurao efikasan sistem kontrole svih subjekata uključenih u sertifikaciju, proizvodnju i promet organskih poljoprivrednih proizvoda kako bi se smanjila mogućnost zloupotreba na štetu potrošača.

5. Preduzeti neophodne mere u cilju izgradnje sertifikovanih laboratorija u zemlji kao i sistemske podrške u obezbeđivanju sadnog i semenskog materijala za organsku poljoprivrednu proizvodnju.

6. Zakon o podsticajima u poljoprivredi i ruralnom razvoju bi trebalo izmeniti kako bi se uzele u obzir specifičnosti organske proizvodnje posebno kada je reč o organskoj stočarskoj proizvodnji. Neophodno je povećati broj poljoprivrednih savetodavaca koji bi se specijalizovali za organsku proizvodnju, a bili pristupačni u svim delovima teritorije R. Srbije i koji bi na terenu pružali odgovarajuću i kontinuiranu podršku poljoprivrednim proizvođačima koji se bave organskom proizvodnjom.

7. Preduzeti sve mere i aktivnosti kako bi se ubrzao postupak dobijanja statusa treće zemlje od strane EK sto bila bi potvrda uspešnoj harmonizaciji kako propisa tako i samog sistema kontrole u organskoj proizvodnji.

8. Zakon o podsticajima u poljoprivredi i ruralnom razvoju ( „Sl. Glasnik RS“ br. 10/13 i 142/14) bi trebalo izmeniti kako bi se uzele u obzir specifičnosti organske proizvodnje posebno kada je reč o organskoj stočarskoj proizvodnji čime bi se omogućio intezivan razvoj ove grane organske proizvodnje